Virus HPV là một trong những tác nhân lây bệnh về đường tình dục phổ biến. Biểu hiện lâm sàng là hình ảnh của bệnh sùi mào gà điển hình ở vùng hậu môn sinh dục như âm hộ, âm đạo, trực tràng, vùng hậu môn, dương vật và các u sùi ở vùng hầu họng đặc biệt là ung thư cổ tử cung. Virus HPV có nhiều tuýp, trong đó có 4 tuýp gây ung thư cao bao gồm các tuýp 6, 11, 16, 18. Vì thế việc xét nghiệm chẩn đoán virus HPV là xét nghiệm rất quan trọng trong việc nghiên cứu cũng như chẩn đoán bệnh.

- Virus HPV thuộc họ Papillomaviridae. Virus HPV lây truyền qua da và phổ biến nhất là con đường quan hệ tình dục không an toàn và những nơi tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp như âm đạo, cổ tử cung, hậu môn, đường niệu đạo, bàng quang, miệng, mắt…, hôn, quan hệ đồng tính luyến ái, gây bệnh lây nhiễm qua niêm mạc ở miệng và từ đó có thể xâm nhập vào trong cơ thể.

- Người bị nhiễm virus HPV có thể biểu hiện lâm sàng là các tổn thương tại chỗ với trạng thái tăng sinh nội mô biểu bì thuộc nhiều dạng như các nốt sùi niêm mạc, viêm, xơ cứng biểu mô, khối u ở vùng sinh dục, vòm họng, dạng tăng sinh tế bào keratin. Hầu như mọi tuýp HPV đều có biểu hiện đặc trưng liên quan đến papilloma sinh dục như condyloma, u xơ và u mềm cổ tử cung,…

- Hiện nay nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung được biết rõ ràng do virus HPV gây ra. HPV được chia thành hai nhóm, nhóm có nguy cơ cao và nguy cơ thấp (về tính chất gây ung thư).

- Nhóm có nguy cơ cao thì liên quan trực tiếp đến bệnh lý ung thư vì chúng được phát hiện có mặt trên 90% trường hợp bị ung cổ tử cung, trái lại nhóm có nguy cơ thấp thì lại hiếm gặp trong trong các trường hợp ung thư.

- Có hơn 100 tuýp HPV đóng vai trò gây bệnh liên quan đến bệnh lý về da và niêm mạc, có khoảng 40 tuýp tác động đến đường sinh dục, đặc biệt liên quan đến ung thư cổ tử cung. Nhóm có nguy cơ cao bao gồm các tuýp HPV-16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 59, 66 và HPV-68. Các type HPV-6, 11, 42, 43, 44 được gọi là nhóm có nguy cơ thấp.

- Virus HPV tác động chủ yếu vào biểu mô lát tầng không sừng hóa ở cổ tử cung tại nơi tiếp giáp giữa cổ trong và ngoài. Biểu mô lát tầng không bị sừng hóa và có khả năng bảo vệ và được phát triển lên hướng bề mặt, sau đó bị bong ra. Khi bị nhiễm virus HPV thì các tổn thương ban đầu có thể xảy ra ở biểu mô lát không tiếp xúc với mạch máu, do đó không gây viêm, không hoạt hóa miễn dịch và hầu như miễn nhiễm sau khi đã nhiễm virus HPV tự nhiên.

- Khi virus HPV tấn công vào lớp tế bào đáy, lớp tế bào này có khả năng sinh sản cao và phát triển mạnh hơn so với bình thường, rồi đến nhiều lớp tế bào ngay sau đó. Khi các tế bào phát triển bất thường chiếm toàn bộ các lớp tế bào của biểu mô lát gây ra hiện tượng bị dị sản hay ung thư. Sau đó có thể lan sâu xuống màng đáy và hình thành ung thư cổ tử cung giai đoạn xâm lấn.

- Năm 1949 bác sĩ người Hy Lạp George Papanicolaou đã đưa ra một phương pháp tế bào học nhằm phát hiện ra sự bất thường của tế bào biểu mô để phát hiện sớm ung thư cổ tử cung, được gọi là phương pháp PAP’s smear. Nguyên lý dựa trên tính chất bong tróc tự nhiên, liên tục của tế bào âm đạo, cổ tử cung, đặc biệt là các tế bào bất thường thì có tính bong sớm và dễ bong ra.

- Dấu hiệu của tế bào bị nhiễm virus HPV là bị biến đổi thành các dạng tế bào đa nhân, tế bào đa nhân khổng lồ, hoặc nhân bị teo lại, hay có thể tìm thấy các tế bào bóng, tế bào có vòng sáng xung quanh nhân.

- Phương pháp PAP’s smear có độ nhạy 44-78% và có độ đặc hiệu cao 91-96%. Tuy nhiên phương pháp này cũng có tỉ lệ âm tính giả, theo tác động giả từ 1,1-29,7%.

Tham khảo thêm chủ đề khác: phương pháp điều trị sùi mào gà.

Ngày nay nhờ sự phát triển của sinh học phân tử, đặc biệt là kỹ thuật PCR cho phép nhận biết có bị nhiễm virus HPV hay không và nhiễm tuýp nào để tìm thấy nguy cơ cao hay thấp có khả năng dẫn đến ung thư cổ tử cung.